Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej (zasady, wynagrodzenie, kalkulator)

Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w wymiarze 2 dni albo 16 godzin to nowy przywilej pracowniczy przewidziany w ramach przenoszenia na grunt polskich przepisów prawnych postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L 188 z 12.07.2019, str.79).

Czas ww. zwolnienia uprawnia zatrudnionego do należności w wysokości połowy wynagrodzenia, przy wyznaczaniu którego stosuje się zasady obowiązujące przy kalkulowaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki pensji ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

Dodatkowy czas wolny od pracy

Obowiązująca od 26 kwietnia 2023 r. ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 641), dodała do Kodeksu pracy art. 148¹, na podstawie którego:

• pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli będzie niezbędna natychmiastowa obecność pracownika;
• o sposobie wykorzystania ww. zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym złożonym w danym roku kalendarzowym wniosku o udzielenie zwolnienia;
• jeśli ze zwolnienia w wymiarze godzinowym korzysta pracownik zatrudniony na niepełny etat, wymiar zwolnienia ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (niepełną godzinę zwolnienia zaokrąglając w górę do pełnej godziny);
• w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym, stosować je należy odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin;
• pracownik składa wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy najpóźniej w dniu, w którym chce zacząć z niego korzystać, a pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi zwolnienia;
• do osoby korzystającej z omawianego przywileju stosuje się odpowiednio art. 186⁴p. dotyczący, po wprowadzeniu nowelizacji, obowiązku dopuszczenia pracownika do pracy po zakończonych urlopach związanych z rodzicielstwem.

Miejmy na uwadze, że:

• choć przepisy nie wskazują, co należy rozumieć przez „siłę wyższą”, to jak wyjaśniono w uzasadnieniu do ustawy z 9 marca 2023 r.: „(…) Rozumienie »siły wyższej« jest wyjaśniane w orzecznictwie. Zgodnie z nim za siłę wyższą uznaje się zdarzenie, które jest zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec. Dyrektywa 2019/1158 nie definiuje ani nie doprecyzowuje tego pojęcia. Na gruncie prawa unijnego będzie ono weryfikowane w praktyce orzeczniczej. (…)” (w wyroku SN z 13 maja 2021 r., sygn. akt V CSKP 83/21, LEX nr 3174818, siłę wyższą zdefiniowano jako zdarzenie zewnętrzne, nadzwyczajne i nieuchronne, w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia);
• Kodeks pracy nie precyzuje, w jakiej formie trzeba złożyć wniosek o zwolnienie z pracy, ale w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej nadmieniono, że: „(…) Tak jak w przypadku urlopu na żądanie pracownik będzie składał wniosek w każdej dostępnej formie. (…)”.

Pobierz wniosek o udzielenie zwolnienia z powodu działania siły wyższej

50% wynagrodzenia

Stosownie do art. 148¹  Kodeksu pracy, za czas omawianego zwolnienia od pracy przysługuje należność w wysokości połowy wynagrodzenia. Przywołany przepis nie precyzuje jednak w jaki sposób kalkulować owo wynagrodzenie. W związku z tym, należy odnieść się do § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. W myśl tej regulacji, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

A zatem, aby obliczyć należne wynagrodzenie za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej należy:

1. ustalić, jakie składniki płacy powinny wejść do podstawy wynagrodzenia za zwolnienie od pracy, uwzględniając w niej stałe i zmienne elementy pensji przysługujące pracownikowi w miesiącu, w którym korzystał on z czasu wolnego (pamiętając, że do podstawy wyliczeń nie wchodzą m.in. następujące składniki: wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie, premie uznaniowe gdy nie mają charakteru roszczeniowego, nagrody z zakładowego funduszu nagród, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne),
2. obliczyć stawkę godzinową ze stałych elementów pensji, poprzez podzielenie ich kwoty przez nominalny czas pracy z miesiąca, w którym wystąpiła nieobecność w pracy,
3. skalkulować stawkę godzinową ze zmiennych składników płacy, poprzez podzielenie ich sumy wypłaconej w miesiącu, w którym wystąpiła nieobecność w pracy, przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w tym miesiącu przez podwładnego,
4. zsumować stałą i zmienną stawkę godzinową,
5. wyznaczyć kwotę wynagrodzenia za zwolnienie od pracy, poprzez obliczenie połowy iloczynu ustalonego w drodze pomnożenia wyliczonej stawki godzinowej przez liczbę godzin, w czasie których pracownik korzystał ze zwolnienia od pracy.

Sprawdź wyjątkowy kalkulator – wynagrodzenie za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

 

Przykład

32-letnia pracownica zatrudniona jest na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy (praca od pon. do pt. po 8 godzin ). W miesiącu, w którym nominalny czas pracy wynosił 168 godz.:

• jej matka miała wypadek samochodowy i z tej przyczyny pracownica skorzystała z 2 dni wolnego na mocy art. 148¹ Kodeksu pracy mówiącego o zwolnieniu od pracy z powodu działania siły wyższej (przez resztę miesiąca świadczyła pracę przepracowując 152 godz., co wynika z wyliczenia: 168 godz. – 16 godz. nieobecności);
• zgodnie z zapisami umowy o pracę przysługiwały jej: stała pensja w wysokości 5000 zł brutto oraz zmienna premia regulaminowa, która za przepracowany czas wyniosła 540 zł brutto.

W opisanych okolicznościach wynagrodzenie za 16 godz. zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej obliczone zarówno ze stałych jak i zmiennych składników powinno zostać skalkulowane jak poniżej: